Friedrich Nietzsche
We zijn allemaal kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen van Nietzsche. De westerse filosofie van de 20ste eeuw kan met goed fatsoen worden gelezen als een reeks voetnoten bij diens werk. ‘God is dood´ is een al te bekende quote die in drie woorden bijna twee en een half duizend jaar filosofische ontwikkeling samenvat.
Dat Nietzsche in dezelfde beweging nog iets anders doodverklaart – het subject – is minder bekend en wordt zeker minder beleden. Na Nietzsche is er alleen nog … na Nietzsche. Het licht van God, van onze traditionele metafysica is, voor zover we het nog menen te zien, als het licht van een lang geleden uitgedoofde ster, zegt ´euro-daoist´ Günther Wohlfahrt. Wie door dat licht heen kijkt, ziet de duisternis die er achter ligt. Wie zijn ogen de tijd gunt daaraan te wennen, ziet een ander licht (ver)schijnen.
Dopo Nietzsche (Na Nietzsche) is de titel van een ´blog-achtig´werkje van Giorgio Colli (1917-1979). Hij is vooral bekend geworden als de bezorger van de Kritische Gesamtausgabe van Nietzsche´s werken, die na een halve eeuw nog steeds als de standaard werkuitgave geldt.
Ieder gaat zijn eigen weg. Een klein deel van mijn weg heb ik afgelegd als student wijsbegeerte. Om wijsheid te vinden. Dat filosofie en wijsheid niet samenvallen wist ik toen nog niet.
Later, ergens in de jaren tachtig, negentig, heb ik Nach Nietzsche opgepikt en het heel lang onder mijn jas gehouden. Je leest iets en begrijpt het niet maar begrijpt wel dat wat je zoekt zich in die ruimte bevindt. Dat is niet te beredeneren; dat is een kwestie van vertrouwen. Het is een onderbuikgevoel waarbij je, om een beeld van de wijze Empedocles te gebruiken, de woorden als zaden in je lichaam opneemt en ze in ieder geval voldoende koestert om ze niet te laten verdorren, het geduld blijft opbrengen totdat de tijd van ontkiemen en groei er is. Het is een kwestie van blind vertrouwen.
Voor Colli is de filosofie een (Socratisch-)Platoons-Aristotelisch project. In drie generaties denkers voltrekt zich in de 5e/4e eeuw v.o.j. een koerswijziging die nog steeds voor een belangrijk deel onze visie op de wereld bepaalt. Dat project kun je met goed fatsoen het project van de dualiteit noemen.
In het hart van het duale denken staat de scheiding tussen subject en object, tussen ´ik´en ´wereld´. In het hart van het non-duale denken staat het opgeven van de subjekt-objekt dualiteit.
Colli is een non-duaal denker:
“Eine optimistische Ansicht des Lebens beruht auf der Leugnung des Individuums: das ist kein Paradox” (Nach Nietzsche, Kritik des Todes)
De filosofie is niet alleen een begin, maar ook een einde. Ze maakt een einde aan wat hij de ´authentieke dialectiek´ noemt, de ruimte waarin de (pre-socratische) wijzen thuis waren en waarin een paradox nog niet verdacht was. Ze maakt een begin met de aristotelische logica van ´A ≠ -A´ en ´A = waar of A = niet waar´, een denken waarbinnen de derde wordt uitgesloten en waarin uitspraken die niet dit schema volgen als paradoxaal verschijnen, waarbinnen het blind vertrouwen in de wijze plaats maakt voor het gezag van de rede.
Giorgio Colli is een wijze. Hij wijst de weg naar een non-duaal denken; hij heeft mij de weg naar een non-duaal denken gewezen. In een blog die als enige onderwerp het non-duale denken heeft, past het van eerbied te getuigen.
Ik doe mijn jas uit. Het is niet langer koud buiten en wat er onder verborgen zat mag worden getoond, want het is van iedereen.
Giorgio Colli
Aanbevolen:
- Giorgio Colli – Die Geburt der Philosophie
- Giorgio Colli – Nach Nietzsche